ZESPÓŁ JELITA DRAŻLIWEGO
Zespół jelita drażliwego (ZJD) to w zbiór różnego rodzaju objawów ze strony przewodu pokarmowego, których prawdopodobnie raz na jakiś czas każdy z nas doświadczał. Jakie by one nie były, są zwykle źródłem dużego dyskomfortu i stresu, oraz mogą niepokoić pacjenta, ponieważ mogą naśladować objawy chorób organicznych. Kryterium rozpoznania jest czas - czyli utrzymywanie się dolegliwości przez ponad 3 miesiące. Poza tym konieczne jest wykluczenie wspominanych przyczyn organicznych (tj. choroby zapalne jelit, uchyłkowatość, zmiany nowotworowe), a do tego służą badania obrazowe i endoskopowe.
Do objawów zespołu jelita drażliwego należą m.in. częste kolkowe bóle brzucha, występujące zwłaszcza po jedzeniu i ustępujące po wypróżnieniu; zaburzenia rytmu wypróżnień z licznymi, luźnymi stolcami (biegunką występującą częściej niż 3 razy dziennie) lub zaparciem (trudnościami w oddawaniu stolca; wypróżnienia pojawiają się żadziej niż 3 razy w tygodniu), wzdęcie, gazy, odczuwanie nagłej potrzeby oddania stolca. Co ciekawe uważa się, że postać biegunkowa częściej dotyczy mężczyzn, a zaparciowa kobiet. Do postawienia rozpoznania ZJD służą kryteria kilkakrotnie opracowywane na zjazdach gastroenterologicznych, ostatnio w 2006 roku w stolicy Italii, stąd te najnowsze obowiązujące nazywamy Kryteriami rzymskimi III.
Przyczyny zespołu jelita drażliwego nie są w pełni poznane, jest ich bardzo wiele. Jest to choroba przewlekła, która okresowo może się nasilać, lub odwrotnie - prawie całkowicie ustępować, jednak może towarzyszyć choremu przez całe jego życie. Może powodować niestety znaczny subiektywny dyskomfort i cierpienie, ale nie powoduje trwałych szkód w organizmie, nie prowadzi do stanów zapalnych i krwawień z jelita, a także innych poważnych chorób, jak np. nowotwór. Zespół jelita drażliwego nie stanowi zagrożenia życia i nie wpływa na długość życia pacjentów. Należy jednak pamiętać, że pacjent leczony na zespół jelita drażliwego może równocześnie mieć całkiem wyleczalną (lub nie:(() współistniejącą przyczynę organiczną. Dlatego nie wolno automatycznie szufladkować pacjenta z trwającymi przez kilka miesięcy objawami ze strony przewodu pokarmowego jako chorego na ZJD bez uprzedniej diagnostyki.
DO OBJAWÓW ALARMOWYCH (czyli takich, których ie możemy zlekceważyć) NALEŻĄ: krwawienie z odbytu ze zmianą rytmu wypróżnień utrzymujące się powyżej 6 tygodni (niezależnie od wieku), sama zmiana rytmu wypróżnień >6 tygodni u osób powyżej 60 roku życia (w tym wieku nowe występowanie ZJD jest rzadkie), utrzymujące się krwawienie z odbytu u osób >60 roku życia, jeśli wcześniej nie chorowały np. na hemoroidy, utrzymująca się niewyjaśniona anemia, czy wyczuwalny guz w jamie brzusznej. W tych wypadkach konieczna jest jak najszybsza diagnostyka!
Wracając do ZJD to często przebiega on dość łagodnie, choć u niektórych osób bywa na tyle dokuczliwy, że prowadzi do unikania kontaktów towarzyskich, niechęci do podjęcia pracy, a także niechęci do krótkich nawet podróży. Wiele ludzi potrafi zapanować nad objawami tej choroby stosując odpowiednią dietę, zwiększając aktywność fizyczną, umiejętnie radząc sobie ze stresem, przyjmując zalecane przez lekarzy preparaty, jednak w wielu przypadkach nawet najlepsze leczenie zawodzi.
Czynniki nasilające objawy jelita drażliwego
Do tej pory nie znaleziono przyczyny organicznej zespołu jelita drażliwego. Często wiąże się on z zaburzeniami emocjonalnymi lub stresem. Wiadomo, że ważną rolę w powstawaniu tego schorzenia, zwłaszcza w postaci biegunkowej odgrywa obniżony próg pobudliwości zakończeń nerwowych w jelicie. Układ nerwowy odbiera te bodźce i steruje perystaltyką jelit. Może się zatem zdarzyć, że relatywnie małe bodźce wywołują niewspółmiernie dużą reakcję jelita grubego. Pokarm, woda, gazy jelitowe mogą tak silnie stymulować jelita, tak że dochodzi do bolesnych, kolkowych skurczów, przyspieszenia ich pracy, a w konsekwencji do częstszych wypróżnień lub biegunki.
Do czynników, które mogą nasilać objawy należą między innymi:
Wydaje się, że jedną z najważniejszych przyczyn tego zespołu jest zaburzenie flory jelitowej, spowodowane wieloma czynnikami. Mogą to być wszystkie powyższe, lub np. nadmierne i niepotrzebne stosowanie antybiotyków, czy wielu innych leków np. immunosupresantów, statyn itp. Zaburzenie flory jelitowej może prowadzić do zespołu jelita nieszczelnego, który z kolei prowadzi do wielu obecnie nieuleczalnych lub częściowo uleczalnych jednostek chorobowych tj. choroby zapalne jelit, stawów, czy choroba Hashimoto. Jeżeli chcecie państwo pogłębić wiedzę na ten temat polecamy lekturę książki "Dobre bakterie", znakomitej gastroeneterolog Robynn Chutkan.
Dieta w zespole jelita drażliwego
W wielu przypadkach prawidłowa dieta zmniejsza objawy zespołu jelita drażliwego. Przed zmianą sposobu odżywiania, należy zanotować potrawy, które powodują objawy i omówić swoje obserwacje podczas spotkania z dietetykiem lub lekarzem.
Należy ograniczyć spożywanie produktów mlecznych, które powodują pojawienie się symptomów. W tym przypadku należy zwrócić uwagę, które produkty wywołują niepożądane objawy. Nie każdy bowiem pacjent z zespołem jelita drażliwego źle toleruje produkty nabiałowe. Nie dobrze jest całkowicie odstawić produkty mleczne, które są wartościowym źródłem wapnia. Jeśli okaże się, że niektóre produkty nabiałowe nie służą i są nie najlepiej tolerowane, można spróbować zamienić je na jogurty, kefiry czy maślanki ze względu na zawartość w nich enzymu trawiącego cukier mleczny – laktozę. Należy upewnić się, że nowa dieta będzie dostarczać wystarczającą ilość wapnia.
Przyczyną bólów i biegunki u osob z zespołem jelita drażliwego mogą być zbyt obfite posiłki. Objawy można ograniczyć przez spożywanie mniejszych, ale częstszych posiłków.
Dieta osoby z zespołem jelita drażliwego powinna być wzbogacona produktami zawierającymi duże ilości błonnika. Błonnik znajduje się w pokarmach pochodzenia roślinnego (włókna pokarmowe). Duże ilości błonnika są w ciemnym, gruboziarnistym pieczywie, ziarnach zbóż, roślinach strączkowych, orzechach, warzywach i owocach. Oprócz dużej ilości błonnika należy spożywać także duże ilości płynów. Należy wypijać ponad 2 litry płynów, unikając przy tym kawy i mocnej herbaty. Dieta bogata w błonnik oraz właściwa podaż płynów regulują objętość i konsystencję mas kałowych. Błonnik zwiększa objętość mas kałowych i zatrzymuje w nich wodę, przez co ułatwia wypróżnianie się. Dieta bogata w błonnik powoduje też umiarkowane rozszerzenie jelita grubego, co hamuje skurcze. Dieta z dużą ilością włóknika może początkowo powodować wzdęcia, które po kilku tygodniach mijają. Należy jednak zaznaczyć, że nie u wszystkich pacjentów z zespołem jelita wrażliwego można stosować dietę bogatą w błonnik. Zdarza się, że zwiększa ona liczbę luźnych stolców i wywołuje inne dokuczliwe objawy. Tacy chorzy z dolegliwościami gastrycznymi w postaci wzdęć i biegunek powinni spożywać mniejsze ilości błonnika, czyli ograniczać produkty zbożowe w postaci ciemnego pieczywa, grubych kasz, brązowego ryżu, a także surowych warzyw i owoców.
W przypadku zespołu jelita drażliwego warto pomyśleć o odbudowie dobrej flory jelitowej poprzez dostarczanie do organizmu probiotyków, ale tylko tych zawierających w swym składzie szczepy Saccharomyces boulardii i Lactobacillus rhamnosus. Polecam do codziennego stosowania probiotyk Osłonik Max lub Enterol dostępne w aptece bez recepty. Stosuje się 1 lub 2 tabletki dziennie podając je podczas posiłku lub zaraz po. Warto rozważyć również spożycie preparatu mineralno-prebiotycznego zawierającego w swym składzie również korzystne dla zdrowia aminokwasy i mikroelementy - Restore. My próbowaliśmy - i uważamy, że pomaga i naprawdę warto.
Proste sposoby na właściwą dietę to:
Jak radzić sobie ze stresem?
Umiejętność właściwego radzenia sobie ze stresem jest w życiu codziennym nieodzowna. Stres sprzyja rozwojowi wielu schorzeń, a umiejętne ograniczenie jego niekorzystnych skutków może uchronić nas nie tylko przed zespołem jelita drażliwego, ale także przed nadciśnieniem tętniczym, chorobą wrzodową, zaburzeniami snu i wieloma schorzeniami czynnościowymi.
W celu zmniejszenia stresu zaleca się:
Poniżej oddaję w Wasze ręce przykładowy 7- dniowy jadłospis o kaloryczności 1700-1800 kcal, który zaproponowaliśmy m.in. naszej pacjentce z zespołem jelita drażliwego. Dodam, że oprócz zespołu jelita drażliwego pacjentka miała otyłość I stopnia i bardzo niestabilną gospodarkę hormonalną. Zmierzony u niej metodą kalorymetrii pośredniej poziom metabolizmu był aż 43% wyższy niż oczekiwany. Pozwoliło to nam na rozpisanie jej dobrze zbilansowanej diety redukcyjnej o względnie wysokiej kaloryczności, bo aż do 1800 kcal. Po okresie 6 miesięcy stosowania diety zaobserwowaliśmy u pacjentki znaczną poprawę samopoczucia, poprawiły się wyniki krwi oraz ustabilizowała się gospodarka hormonalna organizmu. Pacjentka schudła 22 kg, a po wyprowadzeniu z diety zaszła w ciążę, choć lekarze wyrokowali u niej, że jest to w jej przypadku niemożliwe.
Do objawów zespołu jelita drażliwego należą m.in. częste kolkowe bóle brzucha, występujące zwłaszcza po jedzeniu i ustępujące po wypróżnieniu; zaburzenia rytmu wypróżnień z licznymi, luźnymi stolcami (biegunką występującą częściej niż 3 razy dziennie) lub zaparciem (trudnościami w oddawaniu stolca; wypróżnienia pojawiają się żadziej niż 3 razy w tygodniu), wzdęcie, gazy, odczuwanie nagłej potrzeby oddania stolca. Co ciekawe uważa się, że postać biegunkowa częściej dotyczy mężczyzn, a zaparciowa kobiet. Do postawienia rozpoznania ZJD służą kryteria kilkakrotnie opracowywane na zjazdach gastroenterologicznych, ostatnio w 2006 roku w stolicy Italii, stąd te najnowsze obowiązujące nazywamy Kryteriami rzymskimi III.
Przyczyny zespołu jelita drażliwego nie są w pełni poznane, jest ich bardzo wiele. Jest to choroba przewlekła, która okresowo może się nasilać, lub odwrotnie - prawie całkowicie ustępować, jednak może towarzyszyć choremu przez całe jego życie. Może powodować niestety znaczny subiektywny dyskomfort i cierpienie, ale nie powoduje trwałych szkód w organizmie, nie prowadzi do stanów zapalnych i krwawień z jelita, a także innych poważnych chorób, jak np. nowotwór. Zespół jelita drażliwego nie stanowi zagrożenia życia i nie wpływa na długość życia pacjentów. Należy jednak pamiętać, że pacjent leczony na zespół jelita drażliwego może równocześnie mieć całkiem wyleczalną (lub nie:(() współistniejącą przyczynę organiczną. Dlatego nie wolno automatycznie szufladkować pacjenta z trwającymi przez kilka miesięcy objawami ze strony przewodu pokarmowego jako chorego na ZJD bez uprzedniej diagnostyki.
DO OBJAWÓW ALARMOWYCH (czyli takich, których ie możemy zlekceważyć) NALEŻĄ: krwawienie z odbytu ze zmianą rytmu wypróżnień utrzymujące się powyżej 6 tygodni (niezależnie od wieku), sama zmiana rytmu wypróżnień >6 tygodni u osób powyżej 60 roku życia (w tym wieku nowe występowanie ZJD jest rzadkie), utrzymujące się krwawienie z odbytu u osób >60 roku życia, jeśli wcześniej nie chorowały np. na hemoroidy, utrzymująca się niewyjaśniona anemia, czy wyczuwalny guz w jamie brzusznej. W tych wypadkach konieczna jest jak najszybsza diagnostyka!
Wracając do ZJD to często przebiega on dość łagodnie, choć u niektórych osób bywa na tyle dokuczliwy, że prowadzi do unikania kontaktów towarzyskich, niechęci do podjęcia pracy, a także niechęci do krótkich nawet podróży. Wiele ludzi potrafi zapanować nad objawami tej choroby stosując odpowiednią dietę, zwiększając aktywność fizyczną, umiejętnie radząc sobie ze stresem, przyjmując zalecane przez lekarzy preparaty, jednak w wielu przypadkach nawet najlepsze leczenie zawodzi.
Czynniki nasilające objawy jelita drażliwego
Do tej pory nie znaleziono przyczyny organicznej zespołu jelita drażliwego. Często wiąże się on z zaburzeniami emocjonalnymi lub stresem. Wiadomo, że ważną rolę w powstawaniu tego schorzenia, zwłaszcza w postaci biegunkowej odgrywa obniżony próg pobudliwości zakończeń nerwowych w jelicie. Układ nerwowy odbiera te bodźce i steruje perystaltyką jelit. Może się zatem zdarzyć, że relatywnie małe bodźce wywołują niewspółmiernie dużą reakcję jelita grubego. Pokarm, woda, gazy jelitowe mogą tak silnie stymulować jelita, tak że dochodzi do bolesnych, kolkowych skurczów, przyspieszenia ich pracy, a w konsekwencji do częstszych wypróżnień lub biegunki.
Do czynników, które mogą nasilać objawy należą między innymi:
- palenie tytoniu, ponieważ nikotyna wpływa pobudzająco na pracę jelita grubego,
- picie kawy, mocnej herbaty i innych napojów typu cola oraz jedzenie czekolady, gdyż zawarta w nich kofeina lub teina, podobnie jak nikotyna, zwiększają kurczliwość jelit powodując tym samym częstsze wypróżnienia i bolesne skurcze jelit,
- picie alkoholu, który w każdej postaci może prowadzić do podrażnienia przewodu pokarmowego,
- spożywanie dużych ilości produktów mlecznych (szczególnie tych z dużą ilością laktozy), ponieważ zespół jelita drażliwego może przebiegać z nadwrazliwością na laktozę, czyli cukier mleczny,
- spożywanie tłustych pokarmów,
- przyjmowanie niektórych leków (środków hormonalnych).
Wydaje się, że jedną z najważniejszych przyczyn tego zespołu jest zaburzenie flory jelitowej, spowodowane wieloma czynnikami. Mogą to być wszystkie powyższe, lub np. nadmierne i niepotrzebne stosowanie antybiotyków, czy wielu innych leków np. immunosupresantów, statyn itp. Zaburzenie flory jelitowej może prowadzić do zespołu jelita nieszczelnego, który z kolei prowadzi do wielu obecnie nieuleczalnych lub częściowo uleczalnych jednostek chorobowych tj. choroby zapalne jelit, stawów, czy choroba Hashimoto. Jeżeli chcecie państwo pogłębić wiedzę na ten temat polecamy lekturę książki "Dobre bakterie", znakomitej gastroeneterolog Robynn Chutkan.
Dieta w zespole jelita drażliwego
W wielu przypadkach prawidłowa dieta zmniejsza objawy zespołu jelita drażliwego. Przed zmianą sposobu odżywiania, należy zanotować potrawy, które powodują objawy i omówić swoje obserwacje podczas spotkania z dietetykiem lub lekarzem.
Należy ograniczyć spożywanie produktów mlecznych, które powodują pojawienie się symptomów. W tym przypadku należy zwrócić uwagę, które produkty wywołują niepożądane objawy. Nie każdy bowiem pacjent z zespołem jelita drażliwego źle toleruje produkty nabiałowe. Nie dobrze jest całkowicie odstawić produkty mleczne, które są wartościowym źródłem wapnia. Jeśli okaże się, że niektóre produkty nabiałowe nie służą i są nie najlepiej tolerowane, można spróbować zamienić je na jogurty, kefiry czy maślanki ze względu na zawartość w nich enzymu trawiącego cukier mleczny – laktozę. Należy upewnić się, że nowa dieta będzie dostarczać wystarczającą ilość wapnia.
Przyczyną bólów i biegunki u osob z zespołem jelita drażliwego mogą być zbyt obfite posiłki. Objawy można ograniczyć przez spożywanie mniejszych, ale częstszych posiłków.
Dieta osoby z zespołem jelita drażliwego powinna być wzbogacona produktami zawierającymi duże ilości błonnika. Błonnik znajduje się w pokarmach pochodzenia roślinnego (włókna pokarmowe). Duże ilości błonnika są w ciemnym, gruboziarnistym pieczywie, ziarnach zbóż, roślinach strączkowych, orzechach, warzywach i owocach. Oprócz dużej ilości błonnika należy spożywać także duże ilości płynów. Należy wypijać ponad 2 litry płynów, unikając przy tym kawy i mocnej herbaty. Dieta bogata w błonnik oraz właściwa podaż płynów regulują objętość i konsystencję mas kałowych. Błonnik zwiększa objętość mas kałowych i zatrzymuje w nich wodę, przez co ułatwia wypróżnianie się. Dieta bogata w błonnik powoduje też umiarkowane rozszerzenie jelita grubego, co hamuje skurcze. Dieta z dużą ilością włóknika może początkowo powodować wzdęcia, które po kilku tygodniach mijają. Należy jednak zaznaczyć, że nie u wszystkich pacjentów z zespołem jelita wrażliwego można stosować dietę bogatą w błonnik. Zdarza się, że zwiększa ona liczbę luźnych stolców i wywołuje inne dokuczliwe objawy. Tacy chorzy z dolegliwościami gastrycznymi w postaci wzdęć i biegunek powinni spożywać mniejsze ilości błonnika, czyli ograniczać produkty zbożowe w postaci ciemnego pieczywa, grubych kasz, brązowego ryżu, a także surowych warzyw i owoców.
W przypadku zespołu jelita drażliwego warto pomyśleć o odbudowie dobrej flory jelitowej poprzez dostarczanie do organizmu probiotyków, ale tylko tych zawierających w swym składzie szczepy Saccharomyces boulardii i Lactobacillus rhamnosus. Polecam do codziennego stosowania probiotyk Osłonik Max lub Enterol dostępne w aptece bez recepty. Stosuje się 1 lub 2 tabletki dziennie podając je podczas posiłku lub zaraz po. Warto rozważyć również spożycie preparatu mineralno-prebiotycznego zawierającego w swym składzie również korzystne dla zdrowia aminokwasy i mikroelementy - Restore. My próbowaliśmy - i uważamy, że pomaga i naprawdę warto.
Proste sposoby na właściwą dietę to:
- zmiana pieczywa białego na ciemne i gruboziarniste oraz spożywanie pieczywa z ziarnami zbóż i sezamem,
- spożywanie produktów bogatych w błonnik już od śniadania (płatki owsiane, płatki kukurydziane, musli, pieczywo gruboziarniste),
- dodawanie do pożywienia orzechów, otrąb lub innych dodatków bogatych w błonnik,
- zjadanie owoców obranych ze skórki; najlepiej spożywać np. jabłko pokrojone drobno w kostkę, w mniejszych kawałkach, marchewkę np. lepiej startą na tarce niż w całości; w stanach biegunkowych polecam owoce i warzywa gotowane np. w postaci lecza lub musów,
- codziennie wypijanie nie mniej niż 2 litrów płynów, takich jak woda, soki owocowe, warzywne, herbata ziołowa (np. z czystka, kopru włoskiego, mięty, rumianku),
- spożywanie roślin strączkowych, ale ważne by były dobrze ugotowane; te które wywołują niekorzystne dolegliwości np. groch czy fasola powinniśmy wykluczyć z diety, ale warto byłoby spróbować wprowadzić np. soczewicę, fasolkę szparagową, nasiona strączkowe są bogatym źródłem błonnika, który jest szczególnie zalecany i korzystny w stanach zaparciowych,
- wszyscy pacjenci z jelitem drażliwym bez względu na występowanie biegunek czy zaparć powinni unikać produktów wywołujących wytwarzanie gazów jelitowych; do takich produktów możemy zaliczyć przede wszystkim takie warzywa jak kapusta, groch, brokuły, kalafior, szparagi, cebula, a także napoje gazowane, ze szczególnym uwzględnieniem piwa,
- podczas przygotowywania posiłków stosujmy różne przyprawy, które poprawiają trawienie pokarmu, zapobiegając jego zaleganiu (majeranek, estragon, tymianek, bazylia, oregano, czarnuszka, lubczyk, kolendra, kminek, cynamon), a wiele z nich dodatkowo również działa przeciwzapalnie np. kurkuma, imbir, goździki.
Jak radzić sobie ze stresem?
Umiejętność właściwego radzenia sobie ze stresem jest w życiu codziennym nieodzowna. Stres sprzyja rozwojowi wielu schorzeń, a umiejętne ograniczenie jego niekorzystnych skutków może uchronić nas nie tylko przed zespołem jelita drażliwego, ale także przed nadciśnieniem tętniczym, chorobą wrzodową, zaburzeniami snu i wieloma schorzeniami czynnościowymi.
W celu zmniejszenia stresu zaleca się:
- zwiększenie aktywności fizycznej, uprawianie sportów (ćwiczenia należy uprawiać nie rzadziej niż 3 x w tygodniu, wysiłek powinien trwać przynajmniej 30 minut i przyspieszać tętno powyżej 130 uderzeń na minutę),
- zajęcie się swoim hobby, czy pogłębianie własnych zainteresowań,
- spędzanie wolnego czasu w gronie przyjaciół,
- dzielenie się swoimi problemami z najbliższymi,
- stosowanie technik relaksacyjnych polegających na głębokim i powolnym oddychaniu, które może uspokoić organizm (powietrze wciągamy głęboko przez nos, aż do uniesienia się brzucha, po czym wypuszczenie powietrza bardzo powoli przez usta wąskim strumieniem; cykl powtarzamy 5-7 razy).
Poniżej oddaję w Wasze ręce przykładowy 7- dniowy jadłospis o kaloryczności 1700-1800 kcal, który zaproponowaliśmy m.in. naszej pacjentce z zespołem jelita drażliwego. Dodam, że oprócz zespołu jelita drażliwego pacjentka miała otyłość I stopnia i bardzo niestabilną gospodarkę hormonalną. Zmierzony u niej metodą kalorymetrii pośredniej poziom metabolizmu był aż 43% wyższy niż oczekiwany. Pozwoliło to nam na rozpisanie jej dobrze zbilansowanej diety redukcyjnej o względnie wysokiej kaloryczności, bo aż do 1800 kcal. Po okresie 6 miesięcy stosowania diety zaobserwowaliśmy u pacjentki znaczną poprawę samopoczucia, poprawiły się wyniki krwi oraz ustabilizowała się gospodarka hormonalna organizmu. Pacjentka schudła 22 kg, a po wyprowadzeniu z diety zaszła w ciążę, choć lekarze wyrokowali u niej, że jest to w jej przypadku niemożliwe.
| jelito_drażliwe_dieta_7-dniowa_1800kcal.pdf |