Pacjenci z chorobą Leśniowskiego-Crohna narażeni są na niedobory białkowo-energetyczne, które stanowią źródło niedożywienia (75% pacjentów hospitalizowanych z powodu Crohna jest niedożywionych). Wynika to z zaburzeń wchłaniania oraz stanu zapalnego, który powoduje dodatkową utratę białka oraz witamin i minerałów; szczególnie ważne są w tym względzie witaminy z grupy B, zwłaszcza B12 (jej wchłanianie następuje tylko w jelicie terminalnym, które jest najczęstszym miejscem chorobowo zmienionym i może powodować niedokrwistość tzw. megaloblastyczną), kwasu foliowego (ten z kolei obniża się wskutek stosowania leków przeciwzapalnych), wapnia i witaminy D (to skutek nietolerancji laktozy i zaburzeń wchłaniania produktów mlecznych oraz wynik stosowania sterydów).
W żywieniu do przewodu pokarmowego w pierwszej kolejności należy wprowadzić doustne suplementy pokarmowe – w zależności od preferowanego i tolerowanego smaku oraz rodzaju preparatu. Zazwyczaj wspomagająco wystarczają 2-3 buteleczki 200ml doustnego suplementu (np. Nutridrink albo fresubin Juice-style) i może to być zarówno dieta polimeryczna (zazwyczaj najlepiej tolerowana) czy dieta oligomeryczna (lepsza w dużych zaburzeniach wchłaniania).
Czasem można stosować tylko i wyłącznie doustne suplementy pokarmowe – ok 4-5 opakowań na dobę i powinny one w całości pokryć zapotrzebowanie, należy przy tym pamiętać o wypijaniu dużych ilości wody (niegazowanej).
Jak nie można żywić doustnie to włącza sie żywienie dojelitowe przez sondę – takimi samymi dietami.
Ile kalorii i białka należy stosować? – generalnie należy pokryć 100% do 150% zapotrzebowania energetycznego, a białka minimum 0.8 g na kg m.c. (a najlepiej około 1g na kg m.c.),
PRODUKTY, KTÓRYCH NALEŻY UNIKAĆ:
PRODUKTY ZALECANE:
W PRZYPADKU UTRZYMUJĄCEJ SIĘ BIEGUNKI I OSTRYCH ATAKÓW ZAPALNYCH przez kilka tygodni zastosować dietę wykluczającą błonnik oraz laktozę. Masa ciała powinna być kontrolowana przynajmniej dwa razy w tygodniu. W razie utrzymujących się zaburzeń niezbędne jest wykonanie badania krwi, aby sprawdzić organizm pod kątem niedożywienia (prealbumina, albumina; wyniki interpretować w zależności od poziomu białka C-reaktywnego).
W przypadku ostrego ataku: dieta ubogoresztkowa („ściśle bezbłonnikowa”) bez laktozy
dozwolone produkty:
W przypadku umiarkowanego ataku: dieta ubogobłonnikowa (udział błonnika ograniczony od 5 do 10g/dz) bez laktozy
zaleca się spożywanie:
- Leczenie żywieniowe w tej chorobie ma 2 cele:
- uzupełnienie niedoborów energetycznych, białkowych i mikroskładników (witamin i minerałów),
- wyeliminowanie potencjalnych drażniących składników diety.
W żywieniu do przewodu pokarmowego w pierwszej kolejności należy wprowadzić doustne suplementy pokarmowe – w zależności od preferowanego i tolerowanego smaku oraz rodzaju preparatu. Zazwyczaj wspomagająco wystarczają 2-3 buteleczki 200ml doustnego suplementu (np. Nutridrink albo fresubin Juice-style) i może to być zarówno dieta polimeryczna (zazwyczaj najlepiej tolerowana) czy dieta oligomeryczna (lepsza w dużych zaburzeniach wchłaniania).
Czasem można stosować tylko i wyłącznie doustne suplementy pokarmowe – ok 4-5 opakowań na dobę i powinny one w całości pokryć zapotrzebowanie, należy przy tym pamiętać o wypijaniu dużych ilości wody (niegazowanej).
Jak nie można żywić doustnie to włącza sie żywienie dojelitowe przez sondę – takimi samymi dietami.
Ile kalorii i białka należy stosować? – generalnie należy pokryć 100% do 150% zapotrzebowania energetycznego, a białka minimum 0.8 g na kg m.c. (a najlepiej około 1g na kg m.c.),
- Należy uzupełniać niedobory witamin, kwasu foliowego, wapnia, wit. D – i trzeba to robić przy użyciu preparatów doustnych. Wit. B12 bardzo ważna, jak nie można doustnie to trzeba wziąć domięśniowo (1 zastrzyk na 2 miesiące),
- Diety eliminacyjne – są korzystne w Crohnie, dość trudno je stosować, ale generalna zasada to ograniczenie wszystkich niepotrzebnych; trudno trawiących się składników, które normalnie uznajemy za zdrowe, ale w tym wypadku jelito musi „odpocząć” dlatego unikamy wszelkich ziarenek, skórek, pestek, nierafinowanego cukru, kakao, laktozy, nawet drożdży,
- W wyniku nieswoistego zapalenia jelit zwiększa się ryzyko wystąpienia zakrzepicy, prawdopodobnie związanej z hiperhomocysteinemią, czyli podwyższeniem stężenia homocysteiny w osoczu krwi. Można jej częściowo zapobiec zapewniając dostateczną podaż witaminy B9 (obecnej w sałacie i różnych warzywach) i B12 (rybach i mięsie). Dostatecznie zróżnicowana dieta może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka rozwinięcia tych chorób.
PRODUKTY, KTÓRYCH NALEŻY UNIKAĆ:
- mleka i jego przetworów, bo mają laktozę, a ta jest nietolerowana, wszelkich serów miękkich słodkich: mozzarelli, ricotty itp, lepsze sery dojrzewające im starsze i twardsze tym lepsze, bo maja mniej laktozy – np. chedary i parmezany; jogurty, kefiry, maślanki jak są dobrze tolerowane to można stosować,
- wszelkich skórkowanych i pestkowych owoców i warzyw unikamy (np. nie można pomidorów, ale np. jabłko obrane jest wskazane), warzywa można gotować,
- grapefruta,
- orzechów wszelkich, migdałów, sezamu itp.
- produktów smażonych, zwłaszcza na głębokim tłuszczu, trans itp.
- czekolad, kawy, alkoholu
- produkty wysokoprzetworzone, puszkowane, solone, dosmaczane, chipsy, popcorn itp.
PRODUKTY ZALECANE:
- mleko sojowe, mleko migdałowe, ryżowe – są bezlaktozowe i lekko strawne, można tez spróbować mleko bezlaktozowe
- spożywać możliwie jak najczęściej (przynajmniej 2-3 razy w tygodniu) żywność bogatą w wapń: jogurt domowy, twarde sery, biały twaróg (ze względu na obecność witamin wybierać produkty pełnotłuste) i witaminę K: ta znajduje się we wszystkich rodzajach kapusty, brokułach (jednakże uwaga na produkty kapustne podczas ataków zapalnych) i szpinaku oraz w mniejszych ilościach w wielu zielonych warzywach,
- gotowane warzywa, np. marchewka, dynia
- bezpestkowe owoce
- jajka
- miód
- ryby z wysoką zawartością kwasów omega-3: sardynki, łosoś, tuńczyk, śledź, sardela, halibut, makrela – co najmniej 3 razy w tygodniu; najlepiej gotowane lub pieczone w piekarniku (nie wskazane smażone),
- kwasy omega – 3 są wskazane ze względu na przeciwzapalne działanie, choć nie do końca udowodniono ich działania w przypadku schorzeń jelitowych, ale można polecić tran, albo brać w kapsułkach (bo ma działanie przeciwzapalne),
- olej kokosowy – zawiera krótkołańcuchowe i łatwo wchłaniane kwasy tłuszczowe i jest bardzo dobrze tolerowany,
- do dressingu wybieramy olej rzepakowy lub z orzecha włoskiego,
- gotowany drób bez skór i tylko białe mięso (indyk, królik)
- awokado, papaja (bez pestek)
- włókna - unikamy niewchłanianych, nie każde jest dobre, ale jest coś takiego jak plantago ovata – i to polecali wszędzie zarówno na szkoleniach na ESPenie jak i w piśmiennictwie; jest badanie, że trzeba brać 2xdziennie 10g
- probiotyki – enterol, albo mix z innymi Lactobacillusami (GG) (tylko skuteczne są te zawierające w swym składzie Saccharomyces boulardii i Lactobacillus rhamnosus),
- antyoksydanty obecne w owocach i warzywach,
- do picia – najlepsza jest woda lub klarowne soki; łagodząco na błonę śluzową jelit działają płyny osłaniające takie jak: napar z rumianku, mięty, odwar z siemienia lnianego
W PRZYPADKU UTRZYMUJĄCEJ SIĘ BIEGUNKI I OSTRYCH ATAKÓW ZAPALNYCH przez kilka tygodni zastosować dietę wykluczającą błonnik oraz laktozę. Masa ciała powinna być kontrolowana przynajmniej dwa razy w tygodniu. W razie utrzymujących się zaburzeń niezbędne jest wykonanie badania krwi, aby sprawdzić organizm pod kątem niedożywienia (prealbumina, albumina; wyniki interpretować w zależności od poziomu białka C-reaktywnego).
W przypadku ostrego ataku: dieta ubogoresztkowa („ściśle bezbłonnikowa”) bez laktozy
dozwolone produkty:
- lekkiego rosołu (po odcedzeniu warzyw),
- makarony białe,
- ryż biały, ciastka i wafle ryżowe,
- biała mąka, mąka kukurydziana, tapioka,
- wszystkie rodzaje mięs, jak najmniej tłuste i bez sosu, ryby gotowane lub duszone bez dodatku tłuszczu, jajka na twardo,
- twarde sery, jogurty, biały ser, ser topiony,
- miód,
- masło, olej w niewielkich ilościach.
- wszystkie świeże oraz gotowane owoce i warzywa,
- wszystkie rodzaje pieczywa,
- makarony i ryż pełnoziarnisty,
- wszystkie produkty z pełnoziarnistych zbóż,
- płatki śniadaniowe,
- warzywa strączkowe, ziemniaki z wody,
- suszone owoce,
- wszystkie orzechy,
- mleko krowie,
- konfitury,
- dania gotowe, mrożonki, konserwy,
- napoje: soki owocowe, woda gazowana,
- zioła prowansalskie, pikantne i łagodne przyprawy.
W przypadku umiarkowanego ataku: dieta ubogobłonnikowa (udział błonnika ograniczony od 5 do 10g/dz) bez laktozy
zaleca się spożywanie:
- gotowanych owoców, gotowanych jabłek, musów owocowych, owoców w syropie, 1-2 razy dziennie,
- świeżych owoców: 2 dojrzałe owoce sezonowe dziennie bez skórki i pestek,
- gotowanych warzyw, 1-2 razy dziennie; żadnych kapustnych ani cebuli czy czosnku.
- suszonych owoców i warzyw strączkowych (jeśli pacjent ma ochotę na warzywa strączkowe, mogą być spożywane sporadycznie, w niewielkich ilościach – 2 łyżek stołowych, jednakże należy wykluczyć białą i czerwoną fasolę oraz soczewicę),
- świeżych warzyw; w zależności od stopnia tolerancji pokarmowej może być spożywana jedynie miękka sałata,
- produktów zbożowych zawierających dodatek błonnika, takich jak: pełnoziarnisty makaron, chleb pełnoziarnisty i wieloziarnisty, płatki śniadaniowe zbożowe z błonnikiem, ciasteczka z otrębami (w zamian całkowicie dozwolone jest spożywanie zwykłych makaronów, ryżu i innych oczyszczonych produktów zbożowych),
- produktów z dodatkiem fruktozy pochodzenia przemysłowego, zawartej w konfiturach i innych niskosłodzonych produktach czy dietetycznych produktach typu light.
