Analiza składu ciała
Co to jest skład ciała i dlaczego jest ważny?
Ciało każdego człowieka zbudowane jest z połączonych wzajemnie elementów, które w odpowiednich proporcjach tworzą spójną, oddziałującą na siebie i środowisko zewnętrzne całość. Istnieje wiele podziałów składu ciała w zależności od punktu odniesienia według którego dokonujemy oceny, np. na poziomie pierwiastków organizmy żywe składają się głównie z tlenu, wodoru i węgla, a na poziomie molekularnym są połączeniem wody, lipidów i białek. Z punktu widzenia żywieniowego każdy żywy organizm, w tym oczywiście również człowiek składa się z dwóch, jakże różnych od siebie przestrzeni, czyli kompartmentów: beztłuszczowej masy ciała (FFM – fat-free mass) oraz tłuszczowej masy ciała (FM – fat mass). Ta pierwsza odgrywa najistotniejszą rolę w budowie i czynności organizmu, jej prawidłowa ilość i funkcja warunkuje zdrowie. Pod względem narządowym odpowiada mięśniom, szkieletowi kostnemu i narządom trzewnym, na poziomie molekularnym składając się głównie z wody (71%), białka (21%) i minerałów (7%). Należą do niej również białka czynnościowe biorące udział w transporcie substancji w osoczu, enzymy, hormony, przeciwciała oraz znajdujący się w wątrobie i mięśniach glikogen – główny rezerwuar węglowodanów wykorzystywany w czasie krótkotrwałego głodzenia. Drugą grupą jest tłuszczowa masa ciała, której uwodnienie jest odwrotnie proporcjonalne i wynosi 20%, zaś resztę stanowią lipidy. Poza częścią współtworzącą błony komórkowe, hormony, mózg i rdzeń kręgowy większość tej frakcji pełni funkcję magazynującą, która wzrasta z wiekiem oraz w razie nadmiernej podaży pokarmów i braku aktywności fizycznej. Proporcja między FM i FFM (dla ułatwienia będziemy je tak nazywać) jest ważna i w niektórych warunkach może zmieniać się nawet bez zmiany masy ciała. Dość często stosuje się także podział nie na dwa, ale na trzy kompartmenty dzieląc FFM na komórkową masę ciała (BCM – body cell mass) i pozakomórkową masę ciała (ECM – extracellular mass).
Jak najlepiej mierzyć skład ciała?
Jedną z najbardziej znanych metod analizy składu ciała jest analiza bioimpedancji elektrycznej czyli BIA. Ta niezwykle prosta, nieinwazyjna i bezpieczna metoda jest szeroko stosowana w gabinetach dietetycznych, lekarskich, a nawet klubach fitness. Polega na pomiarze oporu elektrycznego tkanek (impedancji) przez które przepuszcza się prąd o o niskim natężeniu. Dzięki wykorzystaniu składowych impedancji, czyli rezystancji (oporu właściwego) i reaktancji (oporu pojemnościowego błon komórkowych) oraz biorąc pod uwagę parametry antropometryczne (wiek, masa ciała, wzrost, płeć) możliwe jest oznaczenie ilości wody w organizmie, a następnie korzystając ze wzorów wyliczenie pozostałych składowych ustroju. W zależności od ilości wykorzystanych elektrod możliwe jest uzyskanie dokładnych obliczeń nawet osobno dla kończyn i tułowia (zazwyczaj wystarczające są 2 - 4 elektrody, ale istnieją również aparaty 8-elektrodowe). Wykorzystuje się prąd jedno-, bądź wielofazowy, przy czym w diagnostyce dietetycznej w zupełności wystarczające jest użycie tego pierwszego, głównie o częstotliwości 50kHz, co pozwala na uzyskanie wiarygodnych i powtarzalnych wyników. Pomiar BIA może być znakomitą podstawą profilaktyki i leczenia współczesnych chorób cywilizacyjnych takich jak nadwaga, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca. Jest to również doskonałe narzędzie służące monitorowaniu skuteczności interwencji dietetycznej, czy leczenia żywieniowego.
Co to jest skład ciała i dlaczego jest ważny?
Ciało każdego człowieka zbudowane jest z połączonych wzajemnie elementów, które w odpowiednich proporcjach tworzą spójną, oddziałującą na siebie i środowisko zewnętrzne całość. Istnieje wiele podziałów składu ciała w zależności od punktu odniesienia według którego dokonujemy oceny, np. na poziomie pierwiastków organizmy żywe składają się głównie z tlenu, wodoru i węgla, a na poziomie molekularnym są połączeniem wody, lipidów i białek. Z punktu widzenia żywieniowego każdy żywy organizm, w tym oczywiście również człowiek składa się z dwóch, jakże różnych od siebie przestrzeni, czyli kompartmentów: beztłuszczowej masy ciała (FFM – fat-free mass) oraz tłuszczowej masy ciała (FM – fat mass). Ta pierwsza odgrywa najistotniejszą rolę w budowie i czynności organizmu, jej prawidłowa ilość i funkcja warunkuje zdrowie. Pod względem narządowym odpowiada mięśniom, szkieletowi kostnemu i narządom trzewnym, na poziomie molekularnym składając się głównie z wody (71%), białka (21%) i minerałów (7%). Należą do niej również białka czynnościowe biorące udział w transporcie substancji w osoczu, enzymy, hormony, przeciwciała oraz znajdujący się w wątrobie i mięśniach glikogen – główny rezerwuar węglowodanów wykorzystywany w czasie krótkotrwałego głodzenia. Drugą grupą jest tłuszczowa masa ciała, której uwodnienie jest odwrotnie proporcjonalne i wynosi 20%, zaś resztę stanowią lipidy. Poza częścią współtworzącą błony komórkowe, hormony, mózg i rdzeń kręgowy większość tej frakcji pełni funkcję magazynującą, która wzrasta z wiekiem oraz w razie nadmiernej podaży pokarmów i braku aktywności fizycznej. Proporcja między FM i FFM (dla ułatwienia będziemy je tak nazywać) jest ważna i w niektórych warunkach może zmieniać się nawet bez zmiany masy ciała. Dość często stosuje się także podział nie na dwa, ale na trzy kompartmenty dzieląc FFM na komórkową masę ciała (BCM – body cell mass) i pozakomórkową masę ciała (ECM – extracellular mass).
Jak najlepiej mierzyć skład ciała?
Jedną z najbardziej znanych metod analizy składu ciała jest analiza bioimpedancji elektrycznej czyli BIA. Ta niezwykle prosta, nieinwazyjna i bezpieczna metoda jest szeroko stosowana w gabinetach dietetycznych, lekarskich, a nawet klubach fitness. Polega na pomiarze oporu elektrycznego tkanek (impedancji) przez które przepuszcza się prąd o o niskim natężeniu. Dzięki wykorzystaniu składowych impedancji, czyli rezystancji (oporu właściwego) i reaktancji (oporu pojemnościowego błon komórkowych) oraz biorąc pod uwagę parametry antropometryczne (wiek, masa ciała, wzrost, płeć) możliwe jest oznaczenie ilości wody w organizmie, a następnie korzystając ze wzorów wyliczenie pozostałych składowych ustroju. W zależności od ilości wykorzystanych elektrod możliwe jest uzyskanie dokładnych obliczeń nawet osobno dla kończyn i tułowia (zazwyczaj wystarczające są 2 - 4 elektrody, ale istnieją również aparaty 8-elektrodowe). Wykorzystuje się prąd jedno-, bądź wielofazowy, przy czym w diagnostyce dietetycznej w zupełności wystarczające jest użycie tego pierwszego, głównie o częstotliwości 50kHz, co pozwala na uzyskanie wiarygodnych i powtarzalnych wyników. Pomiar BIA może być znakomitą podstawą profilaktyki i leczenia współczesnych chorób cywilizacyjnych takich jak nadwaga, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca. Jest to również doskonałe narzędzie służące monitorowaniu skuteczności interwencji dietetycznej, czy leczenia żywieniowego.
OBJAŚNIENIE SKRÓTÓW
BIA – analiza impedancji bioelektrycznej (bioelectrical impedance analysis) – metoda pomiaru składu ciała oparta na wykorzystaniu prądu o niskim natężeniu i różnicy w oporności poszczególnych tkanek organizmu do oznaczenia ilości wody, tkanki tłuszczowej, beztłuszczowej masy ciała i innych pochodnych
FFM – beztłuszczowa masa ciała (fat-free mass) najważniejsza metabolicznie składowa organizmu, odpowiada głównie masie mięśniowej, narządom wewnętrznym i kośćcowi; powinniśmy szczególnie i nią dbać, ponieważ najłatwiej jest ją stracić (zarówno w chorobie, jak i podczas nierozważnego odchudzania), a najtrudniej odbudować
FM – tłuszczowa masa ciała (fat mass) jak sama nazwa wskazuje odpowiada głównie tkance tłuszczowej organizmu, której nadmiar jest ze wszech miar niepożądany, wszyscy wiemy jak trudno jest jej się pozbyć, natomiast u zdrowych osób najłatwiej uzyskać jej nadmiar
TBW – całkowita ilość wody w organizmie (total body water) obejmuje ilość wody w ustroju, paradoksalnie w BIA głównie odpowiadając tkance tłuszczowej (wynika to z jej oporności elektrycznej)
BCM – masa ciała komórkowa (body cell mass) opisuje głównie masę mięśni i narządów wewnętrznych, czyli odpowiada głównie FFM, co również wynika z jej oporności (mimo, że tkanka tłuszczowa to przecież też komórki, ale BIA „widzi” ją głównie jako wodę ECW)
ECW – woda zewnątrzkomórkowa (extra-cellular water) woda zawarta poza BCM
ICW – woda wewnątrzkomórkowa (intra-cellular water) woda zawarta głównie w masie ciała komórkowej, czyli naszych mięśniach i trzewiach
BIA – analiza impedancji bioelektrycznej (bioelectrical impedance analysis) – metoda pomiaru składu ciała oparta na wykorzystaniu prądu o niskim natężeniu i różnicy w oporności poszczególnych tkanek organizmu do oznaczenia ilości wody, tkanki tłuszczowej, beztłuszczowej masy ciała i innych pochodnych
FFM – beztłuszczowa masa ciała (fat-free mass) najważniejsza metabolicznie składowa organizmu, odpowiada głównie masie mięśniowej, narządom wewnętrznym i kośćcowi; powinniśmy szczególnie i nią dbać, ponieważ najłatwiej jest ją stracić (zarówno w chorobie, jak i podczas nierozważnego odchudzania), a najtrudniej odbudować
FM – tłuszczowa masa ciała (fat mass) jak sama nazwa wskazuje odpowiada głównie tkance tłuszczowej organizmu, której nadmiar jest ze wszech miar niepożądany, wszyscy wiemy jak trudno jest jej się pozbyć, natomiast u zdrowych osób najłatwiej uzyskać jej nadmiar
TBW – całkowita ilość wody w organizmie (total body water) obejmuje ilość wody w ustroju, paradoksalnie w BIA głównie odpowiadając tkance tłuszczowej (wynika to z jej oporności elektrycznej)
BCM – masa ciała komórkowa (body cell mass) opisuje głównie masę mięśni i narządów wewnętrznych, czyli odpowiada głównie FFM, co również wynika z jej oporności (mimo, że tkanka tłuszczowa to przecież też komórki, ale BIA „widzi” ją głównie jako wodę ECW)
ECW – woda zewnątrzkomórkowa (extra-cellular water) woda zawarta poza BCM
ICW – woda wewnątrzkomórkowa (intra-cellular water) woda zawarta głównie w masie ciała komórkowej, czyli naszych mięśniach i trzewiach
